de koolmees

De koolmees (Parus major) is de meest voorkomende tuinvogel in Nederland. Het is een vogel die voornamelijk bekend is om zijn opvallende, heldere kleur en zijn schelle, herkenbare roep. 

Hier zijn enkele van de belangrijkste kenmerken van de koolmees:

Uiterlijk van de koolmees

De koolmees is gemakkelijk te herkennen aan zijn gele borst, zwarte kop met witte wangen en witte vleugelstreep.  De staart van de koolmees is ovaal en opstaand. Het mannetje heeft een bredere zwarte streep op de buik dan het vrouwtje. Door hun blauwgroene rug zijn ze makkelijk te herkennen en te spotten in je tuin. Een juveniel  is valer gekleurd. De leeftijd van een koolmees kan oplopen tot 22 jaar in het wild.

Grootte en gewicht

Koolmezen zijn ongeveer 14-16 cm lang en wegen ongeveer 25-30 g.

Verblijfplaats en habitat van de koolmees

De koolmees is een zeer algemene en verspreide vogel in Europa, Azië en Noord-Afrika, en leeft in bosrijke gebieden, hagen in landbouwgrond, parken en tuinen en in stedelijke gebieden. Niet voor niets is het de meest voorkomende tuinvogel in Nederland.

Voedsel

Koolmezen eten voornamelijk insecten, rupsen en zaden, en zijn bijzonder handig in het vinden van voedsel en het gebruik van hun snavel om voedsel te verkrijgen. Als de broedtijd voorbij is, eten ze ook zaden en strooivoer. Koolmezen maken graag gebruik van vogelvoeders en door hun relatieve grootte als mees, kun je ze ook zien foerageren op de grond, op zoek naar insecten en zaden.

Koolmezen zijn vogels die in de winter soms moeite hebben om voldoende voedsel te vinden, dus bijvoeren kan helpen om ze te ondersteunen. Hieronder vind je een aantal geschikte voedingsmiddelen voor koolmezen:

1. Zadenmixen: Koolmezen zijn dol op zaden, vooral gepelde zonnebloempitten, zonnebloemkernen en pinda’s.
2. Vetbollen: Deze voedzame traktaties zijn overal te koop of eenvoudig te maken door gesmolten frituurvet te mengen met zaden en noten. Giet het mengsel in een vorm, laat het uitharden en hang het op voor de koolmezen.
3. Fruit: Appels en peren zijn goede keuzes, maar ook rozijnen en bessen kunnen koolmezen trekken.
4. Gedroogde meelwormen: Deze kleine insecten zijn een favoriete delicatesse van koolmezen en bevatten veel eiwitten.
5. Broodkruimels: Koolmezen zijn niet kieskeurig als het gaat om broodkruimels, dus je kunt ze bijvoorbeeld wat oud brood of toast geven.

Zorg er wel voor dat je voederplaats schoon en hygiënisch blijft om de verspreiding van ziektes te voorkomen.

Broedtijd en nesten van de koolmees

De koolmees is een van de bekende broedvogels van Nederland en een geliefde holenbroeder die graag gebruik maakt van nestkasten in onze natuur. Deze standvogel nestelt vaak in nestkasten tussen half februari en half april, met een voorkeur voor bosrijke gebieden in de hoogste dichtheden.

Tijdens de broedtijd bouwen beide ouders het nest met materialen zoals mos, veertjes en haar. De koolmees legt 6-14 eieren en na een broedduur van 13-15 dagen komen de jonge vogels uit. Ze worden 2-3 weken gevoerd met insecten, insectenlarven en later ook pinda’s en vetbollen door de ouders.

Koolmezen broeden graag in nestkasten 

De koolmees bouwt zijn nest meestal in de buurt van de grond, in holle bomen, gaten in gebouwen en nissen. Als je een tuin hebt en je hangt een nestkastje op, zul je zien dat de koolmees daar maar al te graag broedt. Een geschikte nestkast voor de koolmees heeft een invliegopening van 32 mm en een binnenmaat van circa 12x12x25 cm, liefst met de invliegopening op het noordoosten gericht. Met wat aandacht kun je koolmezen gemakkelijk in je tuin lokken en voeden met een gevarieerd assortiment van zaden, noten, pinda’s en vetbollen.

Gedrag van de koolmees

De koolmees is een zeer actieve en nieuwsgierige vogel. Ze leven in losse familie groepjes en verdedigen geen echt territoria, maar wel de directe omgeving van hun nest tegen indringers. Koolmezen zijn overdag continu in de weer met foerageren en verplaatsen zich vrijelijk van de ene voedselbron naar de andere.

Koolmezen zijn heel energieke vogeltjes die voortdurend bewegen, fladderen en druk kwetteren. Hun luide, vrolijke roep klinkt als een heldere, herhalende fluittoontjes. Dit geluid wordt vaak gebruikt om de groep bij elkaar te houden tijdens het foerageren.

Roepklank van mezen

De koolmees maakt een schelle, herkenbare roep die vaak beschreven wordt als “tchak-tchak-tchak” of “chick-chick-chick”. Deze roep wordt meestal gebruikt om het territorium aan te geven en om contact te houden met andere koolmezen. Het is ook een veelgebruikt geluid in films en televisieseries als achtergrondgeluid voor buitenopnamen. Naast deze schelle roep maakt de koolmees ook andere geluiden, zoals zacht gekwinkeleer en gezang, vooral tijdens het broedseizoen.

Het verschil tussen de koolmees en pimpelmees

De koolmees en de pimpelmees zijn twee verschillende soorten mezen die in Nederland voorkomen. Hoewel ze veel overeenkomsten vertonen, zijn er ook enkele opvallende verschillen tussen deze twee vogels.

Een belangrijk verschil is de grootte: de koolmees is het grootste van de twee soorten. Een gemiddelde koolmees is ongeveer 14-16 centimeter, terwijl de pimpelmees een stuk kleiner is. Daarnaast heeft de koolmees een opvallende gele buik en een zwarte band over de witte wang, terwijl de pimpelmees een meer egaal grijze onderzijde heeft.

Beide soorten zijn graag aanwezig in kleine bosjes en maken graag gebruik van nestkasten voor de broedtijd. De koolmees bouwt zijn nest vaak tussen half februari en half april, terwijl de pimpelmees over het algemeen iets vroeger begint, vaak al in het begin van de zomer. Na een broedduur van 13-15 dagen komen de jongen uit het nest, waar ze vervolgens nog dagen in het nest blijven en gevoerd worden met insecten en insectenlarven door beide ouders.

Om een verscheidenheid aan vogels, waaronder koolmezen en pimpelmezen, in je tuin te voeden, kun je het beste een gevarieerd assortiment van zaden, pinda’s en vetproducten als vogelpindakaas of vetbollen aanbieden.

Wil je meer weten over de koolmees? Lees dan ook onze blog artikelen over het geluid van een koolmees, hoe je meer koolmeesjes in je tuin krijgt en het beste voer voor koolmees. Veel leesplezier!

Meer lezen over de vogels in je tuin?

Wil je meer weten over de 10 meest voorkomende tuin vogels in Nederland? Lees dan meer op de volgende pagina’s:

1. Pimpelmees
2. Roodborstje
3. Huismus
4. Heggenmus
5. Winterkoning
6. Merel
7. Vink
8. Huiszwaluw
9. Spreeuw