ROODBORST 

Wist je dat in Nederland met naar schatting 300.000 tot 430.000 broedparen van roodborstjes voorkomen? Deze kleine, gedrongen roodborsten zijn een charmante en veel voorkomende verschijning in onze tuinen en parken, zowel in de zomer als in de winter.

Het roodborstje is een echte tuinvogel die zich vaak dicht bij huizen waagt. Vooral in de wintermaanden is het een graag geziene gast op de voedertafels. Ze zijn erg nieuwsgierig en goed van vertrouwen, dit maakt ze tot een erg populaire verschijning in onze groene ruimtes.

De belangrijkste kenmerken van de roodborsten

De roodborst is een vrij gedrongen zangvogel, waarbij zowel de mannelijke roodborsten als de vrouwelijke roodborsten een opvallende bruinrode tot oranje borst hebben. De rug is bruin van kleur en de buik is lichtgekleurd. Jonge roodborsten hebben een gespikkelde kop en borst, pas later in het jaar krijgen ze de karakteristieke oranje-rode borst. De roodborst is 12,5-14 cm lang en is het hele jaar door te horen. Zijn zang is waterig en vlug, waarbij hij de hele toonladder op- en afloopt. Bij gevaar stoot hij de kreet ‘tsik‘ uit. Een bijzonderheid is dat ook de vrouwtjes zingen, vooral in de herfst.

Roodborsten zijn deels een standvogel alsmede een trekvogel. Een deel van de Nederlandse broedvogels populatie trekt tussen augustus en november naar Spanje en Portugal, terwijl een ander deel in ons land blijft om te overwinteren. In het voorjaar krijgen deze standvogels gezelschap van soortgenoten uit Duitsland, Polen en de Scandinavische landen.

Uiterlijk van het roodborstje

Het roodborstje is een vrij gedrongen vogeltje met een opvallende bruinrode tot oranje keel. De rug is bruin van kleur, en de staart is roodbruin. Zowel mannelijke roodborsten als vrouwelijke roodborsten hebben deze kenmerkende uiterlijke kenmerken. Jonge roodborsten hebben een gespikkelde kop en een borst die ook gespikkeld is, pas later in het jaar krijgen ze de karakteristieke rode borst. De veren van het roodborstje zijn zacht en fluweelachtig, wat bijdraagt aan zijn charmante uiterlijk.

Grootte en gewicht van de roodborst

Het roodborstje is een vrij kleine zangvogel, met een lengte van 12,5 tot 14 cm. Ondanks zijn gedrongen formaat, is het een krachtige en robuuste verschijning. Het gewicht van een volwassen roodborst ligt gemiddeld tussen de 16 en 22 gram. Jonge roodborsten wegen doorgaans iets minder, ze moeten immers nog volgroeien. De compacte bouw en het relatief lage gewicht maken de roodborst tot een wendbare en beweeglijke vogel. Dit stelt hem in staat om met gemak te manoeuvreren in dichte vegetatie op zoek naar voedsel. 

Het leefgebied van het roodborstje

Het verspreidingsgebied van de roodborst strekt zich uit over grote delen van Europa en West-Azië. Het broedgebied loopt van de Britse Eilanden tot aan de Kaukasus en van de poolcirkel tot in Noord-Afrika.

De roodborst kent negen verschillende ondersoorten, die elk in een specifiek geografisch gebied voorkomen. Zo broeden de roodborsten op de Britse Eilanden, de Canarische Eilanden, Noord-Afrika en in de Kaukasus-regio. In de zomermaanden broeden roodborsten in allerlei typen landschappen met bomen en struiken, zoals bossen, parken, tuinen en heggen. ‘s Winters zoeken ze vaak hun toevlucht in tuinen en parken, vooral als hun broedgebieden in het noorden onbegaanbaar worden.

Een deel van de Nederlandse broedvogels trekt in de herfst naar Spanje en Portugal, terwijl andere het hele jaar door in Nederland blijven. Zij krijgen in het voorjaar gezelschap van soortgenoten uit Duitsland, Polen en Scandinavië.

Wat eet een roodborstje?

Het roodborstje zijn echte vliegenvangers, maar eten ook voornamelijk op de grond levende insecten, zoals kevers, maar ook spinnen, wormen en slakken. In de herfst en winter vormen zaden en bessen een belangrijk onderdeel van zijn voedsel.

Roodborsten zijn dan ook graag geziene gasten op voedertafels, waar ze zaden en kruimels opzoeken. Ze eten ook graag gedroogde insecten, gedroogde meelwormen, strooivoer of een zadenmix op beschutte plekjes op de grond. De roodborst heeft een unieke manier van foerageren: hij zit stil, laag boven de grond, en duikt dan plotseling op zijn prooi. Andere roodborsten worden tijdens het foerageren liever geweerd, want de vogel hecht sterk aan zijn eigen territorium, ook in de winter.

Door het gevarieerde dieet van insecten, spinnen, wormen, bessen en zaden, speelt de roodborst een belangrijke rol in de regulering van de populaties van verschillende insecten in zijn leefgebied.

Nestbouw en broedperiode van de roodborst

Het roodborstje broedt van april tot juli, met meestal twee legsels per seizoen. Het vrouwtje bouwt een komvormige nestplaats van mos en droge bladeren dat goed verborgen en dicht bij de grond wordt geplaatst.

Elk legsel bestaat uit 5 tot 7 eieren met een  blauw-witte kleur met kleine rode vlekjes. De broedtijd duurt 12 tot 15 dagen. De jonge roodborstjes verblijven 13 tot 15 dagen in het nest voordat ze uitvliegen, waarna de jonge vogels nog 2 tot 3 weken door de ouders worden verzorgd.

Nestkasten voor roodborstjes

Roodborsten zijn halfholen broeders, maar ze bouwen ook wel open nesten in struiken, heggen of klimplanten als de klimop. Op plekken met weinig natuurlijk nestgelegenheid, kunnen speciale nestkasten voor roodborsten, zogenaamde ‘balkonkasten’, uitkomst bieden. Deze kasten met een half open voorzijde bieden roodborsten een geschikte broedplaats dicht bij menselijke bewoning. Zo kunnen we deze charmante tuinvogels ondersteunen in het broedseizoen.

Gedrag van de roodborstjes

Roodborsten zijn zeer territoriaal ingestelde vogels, zowel in de zomer als in de winter. Zowel mannetjes als vrouwtjes verdedigen fel hun broedgebied tegen soortgenoten. Dit agressieve gedrag leidt er vaak toe dat roodborsten solitair leven. Een bijzonderheid is dat roodborsten ook agressief kunnen reageren op hun eigen spiegelbeeld, dat ze zien in ramen of andere gladde oppervlakken. Dit kan zelfs zo ver gaan dat ze hierdoor hun eigen broedsel verwaarlozen.

Ondanks hun solitaire karakter, vertonen roodborsten wel enig sociaal gedrag. Zo zingen de vrouwtjes vooral in de herfst, mogelijk om contact te houden met soortgenoten. En tijdens het broedseizoen leven mannetje en vrouwtje wel samen, hoewel ze elkaar ook dan niet altijd verdragen. Het agressieve territoriumgedrag van de roodborst draagt bij aan zijn imago als een waakzame, maar ook enigszins schuwere tuingast. Toch weet hij zich dankzij zijn charmante uiterlijk en vertrouwd gedrag een geliefde plek in onze harten te veroveren.

De roep klank van de roodborst

De zang van de roodborst is kenmerkend voor de soort. Het is een waterige, vlugge zang waarbij de roodborst de hele toonladder op- en afloopt. De zang is het hele jaar door te horen, ook ‘s ochtends vroeg als het nog donker is. Naast de melodieuze zang, stoot de roodborst ook een scherpe ‘tsik’–roep uit wanneer hij zich bedreigd voelt. Dit geluid dient om soortgenoten te waarschuwen.

Een bijzonderheid is dat ook de vrouwtjes roodborsten zingen, vooral in de herfst. Vermoedelijk dient dit om contact te houden met andere roodborsten in het gebied. De kenmerkende zang en roep van de roodborst dragen bij aan zijn bekendheid en populariteit als tuinvogel. Het waterige, vlugge gezang is een herkenbaar geluid in onze groene omgeving.

Andere weetjes over het roodborstje

Het roodborstje wordt in sommige culturen gezien als een symbool van hoop, vernieuwing en liefde. Tegelijkertijd kan het dier ook worden geassocieerd met onheil. Deze dubbele betekenis weerspiegelt de complexiteit en fascinatie die deze kleine, charmante vogel oproept.

Volgens een bron uit 1802 zou het vlees van de roodborst mals, licht verteerbaar en bijna net zo smakelijk zijn als dat van de vink. Of deze culinaire toepassing in de praktijk heeft plaatsgevonden, is echter onduidelijk. Tegenwoordig wordt de roodborst gelukkig vooral gewaardeerd voor zijn vocale talenten en vriendelijke karakter, in plaats van als voedsel.

De roodborst is tevens de Nationale vogel van het Verenigd Koninkrijk, waar hij veel voorkomt en een geliefde verschijning is. Zijn charmante uiterlijk en vertrouwd gedrag hebben bijgedragen aan zijn populariteit over de grenzen heen. In Nederland geniet de roodborst eveneens een sterke reputatie als een graag geziene gast in onze natuur, tuinen en parken.

Meer lezen over onze inheemse vogelsoorten?

Wil je meer weten over de 10 meest voorkomende tuin vogels in Nederland? Lees dan meer op de volgende pagina’s:

1. Koolmees
2. Pimpelmees
3. Huismus
4. Heggenmus
5. Winterkoning
6. Merel
7. Vink
8. Huiszwaluw
9. Spreeuw