vogelvoer
Vogeltrek in september: Welke vogels vertrekken uit Nederland?
sep
Elk jaar vertrekken koekoeken en de meeste gierzwaluwen al begin september aan hun reis naar het zuiden. Deze vogels vliegen vanaf hun broedseizoen in Nederland naar warmere gebieden. Hoewel dit grotendeels onopgemerkt voorbijgaat, aangezien veel vogels ‘s nachts trekken, is augustus de maand waarin de grote meerderheid van de Nederlandse broedvogels vertrekt om te overwinteren.
Volgens Joost van Bruggen van Sovon Vogelonderzoek is september bij uitstek de maand van de vogeltrek. “Veel zomervogels, zoals de boomvalk, bonte vliegenvanger en de grutto, vertrekken in deze periode via Nederland naar Zuidwest-Europa of West-Afrika om daar te overwinteren,” legt hij uit. Tegelijkertijd zien we ook verschillende vogels uit Scandinavië en omliggende regio’s, zoals kemphanen, groenpootruiters en bij de kust ook bijvoorbeeld zeldzame imposante kraanvogels, op doortocht in Nederland. Deze vogels kunnen hier soms nog weken blijven hangen voordat ze verder trekken naar het zuiden.
Kernpunten:
- Koekoeken en de meeste gierzwaluwen verlaten Nederland al in augustus.
- De grote meerderheid van de Nederlandse broedvogels vertrekt in augustus om te overwinteren.
- Veel zomervogels zoals boomvalken, bonte vliegenvangers en grutto’s vertrekken naar het zuiden.
- Tegelijkertijd komen er vogels uit Scandinavië en omliggende regio’s op doortocht in Nederland.
- Iedere trekvogel trekt soms ‘s nachts, waardoor de trek vaak onopgemerkt voorbijgaat.
Zomervogels zoals de koekoek en gierzwaluw verlaten Nederland:
Zomervogels zoals de koekoek en gierzwaluw verlaten Nederland al in augustus. Deze vogels zijn klaar met hun broed taak en zijn op weg naar hun overwinteringsgebieden in Afrika. De kemphaan, groenpootruiter, regenwulp, bosruiter en witgat zijn andere voorbeelden van trekvogels die in augustus alweer op doortocht zijn door Nederland, op weg naar warmere streken.
Scandinavische vogels op doortocht naar warmere oorden
Naast de vertrekkende zomervogels zien we in augustus ook al vogels op doortocht vanuit Scandinavië en omliggende regio’s. Soorten als kemphaan, groenpootruiter, regenwulp, bosruiter, en zwarte vogels zoals de kraai en gele kwikstaart kunnen nog weken in Nederland blijven voordat ze verder trekken naar hun overwinteringsgebieden in het zuiden.
Trekvogels: Insecteneters op zoek naar warmer klimaat:
Een groot deel van de vogels die ons land verlaten, zijn insecteneters. Omdat insecten in een koud klimaat schaars zijn, moeten deze vogels zich naar een warmer klimaat verplaatsen, zoals Zuid-Europa of West-Afrika. Voorbeelden hiervan zijn de boomvalk, bonte vliegenvanger, koekoek, boerenzwaluw en de grutto. Deze ‘zomervogels’ zijn alleen in de lente en zomer in Nederland om te broeden, en verlaten daarna ons land om te overwinteren. Ze moeten voor de trek voldoende energie tanken voor de lange reis in de vaak flinke wind.
Uit onderzoek blijkt dat bij 15 trekvogels hun aankomstdatum gemiddeld met 7,6 dagen vervroegde tussen 1985 en 2004. Ook in Nederland werd in 2007 al in de derde week van maart een eerste Nachtegaal gesignaleerd in plaats van de te verwachten laatste week van april of eerste week van mei. Deze vogels die in hun winterkwartieren tegenwoordig vroeger vertrekken, hebben de mogelijkheid om problemen met voedseltekorten te omzeilen.
Klimaatverandering
Hoewel standvogels ook problemen ervaren door klimaatverandering, zij het in mindere mate dan trekvogels, laten sommige vogelsoorten een vervroegde eileg zien als gevolg van veranderende omstandigheden. De voorspelde stijging van de temperatuur met 2°C zal leiden tot significante veranderingen in de leefgebieden van vogelsoorten, die zich moeten aanpassen aan verschuivende klimaatzones.
Voorjaarstrek versus najaarstrek:
Naast de vogels die Nederland verlaten, arriveren er ook vogels naar ons land toe, vooral vanuit Scandinavië en Rusland. Deze ‘wintergasten’ kunnen hier goed gedijen en genoeg voedsel vinden, in tegenstelling tot in hun koude broedgebieden. Rond maart keren ze dan weer terug naar hun broedgebieden in het hoge noorden.
Typische wintergasten in Nederland zijn diverse zwanensoorten, ganzensoorten, en zangvogels zoals enkele zwanensoorten, ganzensoorten en zangvogels, zoals de keep en koperwiek. Deze vogels profiteren van de relatief milde Nederlandse winters en vinden hier voldoende voedsel om te overwinteren. Dit geeft hen de kans om sterker terug te keren wanneer de temperatuur stijgt.
Voorjaarstrek
De voorjaarstrek in Nederland concentreert zich vaak op specifieke trektelposten, zoals Breskens in Zeeuws-Vlaanderen, waar op goede dagen tienduizenden trekvogels kunnen worden waargenomen. Over het algemeen is het de beste tijd om de voorjaarstrek waar te nemen in de laatste helft van april en de eerste helft van mei, wanneer de vogelgeluiden een symfonie van de natuur vormen.
Najaarstrek
In tegenstelling tot de voorjaarstrek is de najaarstrek in Nederland meer diffuus verspreid over het landschap. Veel trekvogels vertrekken in de loop van de zomer of vroege herfst uit hun broedgebieden in Scandinavië en Rusland, om te overwinteren in warmere oorden zoals Afrika of het Midden-Oosten. Tijdens de trek kunnen er flinke groepen vogels worden gespot, waarvan sommige zeer zeldzaam zijn.
Vogels die blijven door klimaatverandering:
De opwarming van het klimaat en de zachtere winters in Nederland hebben ervoor gezorgd dat sommige vogelsoorten vaker in ons land blijven hangen in plaats van naar het zuiden te trekken. Hoewel niet de hele populatie, blijft een groot deel van soorten als de tjiftjaf, zwartkop, ooievaar en kleine zilverreigers toch in Nederland overwinteren, zolang er maar voldoende voedsel is.
Uit onderzoek blijkt dat kleine vogelsoorten sneller in grootte afnemen en langere vleugels ontwikkelen in reactie op de stijgende temperaturen. Grotere vogelsoorten, zoals ooievaars, zijn mogelijk kwetsbaarder voor de gevolgen van klimaatverandering door hun trager aanpassingsvermogen. Vogelliefhebbers die op zoek zijn naar de veranderingen kunnen gebruikmaken van een vogelgids of een betrouwbare website om deze te observeren.
De gemiddelde jaarlijkse temperatuur in De Bilt is in de afgelopen 40 jaar met ongeveer 1,5 graden Celsius gestegen. De Community Temperature Index (CTI) voor flora en fauna in Nederland laat ook een stijgende trend zien in diezelfde periode. De afstand tussen het klimatologisch optimale gebied en de werkelijke habitat van vogels is gemiddeld meer dan 200 kilometer geweest in de afgelopen 20 jaar. Dit biedt iedere vogelsoort extra uitdagingen en kansen.
Goede plekken om de vogeltrek te zien:
Na de zomer begint de vogeltrek in Nederland, met een piek in oktober. Tijdens deze periode kun je imposante groepen van verschillende vogels in de lucht waarnemen, zoals zwaluwen, zanglijsters, en vinkjes. De beste plekken om dit natuurschouwspel te aanschouwen zijn de open gebieden van de Waddeneilanden en de Marker Wadden bij Lelystad.
Op deze locaties vind je tal van uitkijktorens en vogelkijkhutten, die de keuze voor de beste vogelspot ervaring bieden. Miljoenen wadvogels strijken neer in de Waddenzee om aan te sterken voordat ze verder naar het zuiden vliegen. Ook op de Maasvlakte en de Zuidpier van IJmuiden kun je tijdens de najaarstrek diverse soorten vogels, zoals visarenden spotten.
Conclusie:
De jaarlijkse vogeltrek in Nederland is een fascinerende natuurlijke gebeurtenis. In augustus vertrekken veel inheemse broedvogels al naar het zuiden, terwijl er ook trekvogels uit noordelijker gelegen gebieden op doortocht zijn. De piek van de najaarstrek valt in oktober, wanneer miljoenen vogels in groepen naar hun overwinteringsbestemmingen vliegen. Dit ongekende natuurspektakel biedt vogelliefhebbers een unieke beleving.
Of het nu gaat om de vertrekkende zomervogels of de aankomende wintergasten, de jaarlijkse vogeltrek is een ware traktatie voor natuurliefhebbers. De veelzijdigheid aan soorten en de dramatiek van hun massale vertrek en terugkeer maken de vogeltrek tot een ongeziene natuurervaring. Elk jaar stelt het natuurfenomeen ons in staat te genieten van de variaties en vaak onverwachte wendingen van de vogeltrek. Tijdens deze periode kan men zich bijna verliezen in de vogelgeluiden en de visuele pracht van de migrerende vogels.
De vogeltrek is daarmee een waar spektakel voor iedereen die de Nederlandse natuur wil beleven en begrijpen, een spectaculair schouwspel werkelijk van begin tot eind. Ongeacht of men een ervaren vogelaar is of toevallige passant, de trekvogels bieden een fascinerende blik op de natuurlijke cycli die zich jaarlijks afspelen. De indrukwekkende bewegingen van de vogels, zoals ganzen en kraanvogels, creëren momenten van verschil en impact die je niet snel vergeet.
Tijdens de trek kan de wind een extra rol spelen, wat sommige soorten in flinke groepen over de lage landen voortstuwt. Het observeren van deze migratie biedt de kans om jong en oud te verbinden met de natuur, van de eerste aankomst van bijvoorbeeld meeuwen tot de laatste vlucht van puike zangvogels.
Met behulp van betrouwbare informatie platforms en moderne technologie, zoals gespecialiseerde vogelkijk-apps en websites, kunnen vogelliefhebbers tegenwoordig hun kennis delen en uitbreiden. Dit versterkt de community en biedt extra mogelijkheden om zeldzame vogelsoorten vast te leggen en te bestuderen.
Kortom, de vogeltrek is een ongeziene natuurbeleving en een kans voor educatie, respect en bewondering voor de natuurlijke wereld, waarvan iedereen kan genieten en leren. Het blijft een indrukwekkend en leerzaam verschijnsel, dat ons ieder jaar opnieuw inspireert en verbindt met de wonderen van de natuur.
Wil je meer lezen over Nederlandse vogels en hoe je ze kunt herkennen? Bekijk dan ook eens de volgende pagina’s:
