vogelvoer
Terugkerende Zomergasten: De Fitis (Phylloscopus Trochilus)
jul
De fitis, ook bekend als de grauwe fitis (Phylloscopus trochilus), is een beschermde zangvogel die jaarlijks terugkeert naar Nederland voor het broedseizoen. De fitis behoort tot de familie van de boszangers en lijkt sterk op de tjiftjaf, maar kan onderscheiden worden aan zijn specifieke zang. Als trekvogel overwintert de fitis ten zuiden van de Sahara in Afrika.
De fitis is een beschermde soort onder de Vogelrichtlijn, een wet die de verspreiding en het leefgebied van alle inheemse vogels in Europa beschermt. Hoewel de fitis en tjiftjaf sterk op elkaar lijken, kan hun gezang ze gemakkelijk onderscheiden. Deze vrolijke boszanger verblijdt ons elk voorjaar weer met zijn kenmerkende, aflopende zang.
Belangrijkste punten
- De fitis is een beschermde zomergast die jaarlijks terugkeert naar Nederland.
- Deze kleine zangvogel behoort tot de familie van de boszangers.
- Hoewel de fitis sterk lijkt op de tjiftjaf, kun je ze onderscheiden door hun gezang.
- De fitis overwintert in Afrika ten zuiden van de Sahara.
- De verspreiding en leefgebieden van de fitis worden beschermd door de Vogelrichtlijn.
Fitis (phylloscopus trochilus)
De fitis, een kleine zangvogel van 11 tot 12 cm lang, is een opvallende verschijning in de Nederlandse natuur. Met een olijfgroene bovenzijde en lichtere onderzijde, valt de lichte wenkbrauwstreep bij de fitis direct op. In tegenstelling tot de tjiftjaf heeft de fitis een kenmerkend aflopend, tweelettergrepig zang deuntje dat eindigt in een dalende toon. Hoewel de fitis qua uiterlijk sterk lijkt op de tjiftjaf, kan de zang ze goed van elkaar onderscheiden.
De fitis is een geliefde broedvogel die elk voorjaar terugkeert naar Nederland voor het broedseizoen. Deze kleine zanger is een beschermde inheemse vogelsoort volgens vogelbescherming die haar nestjes bouwt in natuurgebieden zoals bossen, duinen en heidevelden. Net als alle andere vogels in Nederland, is de fitis wettelijk beschermd.
Verspreiding en leefgebied
Het leefgebied van de fitis bestaat uit droge tot vochtige halfopen landschappen met voldoende ondergroei en opslag, variërend van heidevelden tot bosrijke gebieden. Deze bescheiden broedvogel geeft de voorkeur aan een gevarieerd landschap met zowel open ruimtes als dichte vegetatie, waarin ze kan broeden en naar voedsel zoeken.
De fitis wordt in Nederland geregeld waargenomen als zomergast en broedvogel. Deze kenmerkende vogelsoort komt voor in droge tot vochtige halfopen landschappen met voldoende ondergroei en opslag. Het leefgebied varieert van jonge bosaanplant tot natuur- en bosgebieden met een gevarieerde structuur en goede voedselkwaliteit voor insecten.
Zang en gedrag
De fitis is goed herkenbaar aan zijn snelle, aflopende zang deuntje dat klinkt als een dalend “tsie-tsie-tsie-tsie”. Dit vrolijke riedeltje laat de mannetjes veelvuldig horen tijdens de broedtijd om een vrouwtje en territorium te lokken. De zang van de fitis heeft een meer weemoedige en aflopende cadans dan de kenmerkende, tweelettergrepige zang van de tjiftjaf.
Tijdens de lenteperiode zult u de tweelettergrepige zang van de fitis overal in de Nederlandse natuur kunnen horen. De mannetjes bezingen dan vurig hun territorium en proberen een partner te lokken met hun kenmerkende aflopend riedeltje.
Onderscheid met Tjiftjaf
Hoewel de fitis sterk lijkt op tjiftjaf, zijn er enkele duidelijke verschillen waarmee de twee vogelsoorten van elkaar kunnen worden onderscheiden. Je kunt de fitis onderscheiden van de tjiftjaf door hun uiterlijke kenmerken en vocale geluiden.
Uiterlijke kenmerken
Een belangrijk uiterlijk verschil is dat de fitis een lichte wenkbrauwstreep heeft, tegenstelling tot de tjiftjaf die een donkere wenkbrauwstreep heeft. Daarnaast oogt de fitis over het algemeen wat geler van kleur. Bij jonge, onvolwassen vogels in de nazomer is het onderscheid tussen de twee soorten nog lastiger te maken.
Geluiden
De meest opvallende manier om de fitis en tjiftjaf te onderscheiden is aan hun zangpatronen. De tjiftjaf is bekend om zijn tweelettergrepige “tjiftjaf” roep, terwijl de fitis een snelle, aflopende riedel zingt van “tsie-tsie-tsie-tsie” noten. De zang van de fitis heeft dus een meer afnemende en weemoedige cadans, in tegenstelling tot de tjiftjaf met zijn kenmerkende tweeklank.
| Kenmerk | Fitis | Tjiftjaf |
| Wenkbrauwstreep | Licht | Donker |
| Kleur | Geler | Groener |
| Zangpatroon | Aflopend riedeltje | Tweelettergrepige roep |
Hoewel de fitis en tjiftjaf gemakkelijk met elkaar kunnen worden verward op basis van hun uiterlijk, laten hun unieke zangpatronen duidelijk horen dat het om twee verschillende soorten gaat. Vogelliefhebbers kunnen hun oren en ogen goed de kost geven om deze kleine bos- en tuinvogels van elkaar te onderscheiden.
Leefwijze
De fitis is een kleine zangvogel die zich voornamelijk voedt met insecten zoals rupsen, kevers en vliegen. Deze vogel bemachtigt zijn voedsel in de ondergroei en struikgewas van zijn leefgebied. De jongen worden grootgebracht met een voedzaam dieet bestaande uit insecten en rupsen.
Voedsel
Het voedsel van de fitis bestaat uit insecten die het vindt in de begroeiing van zijn leefomgeving. De fitis is een belangrijke natuurlijke bestrijder van insectenplagen in bossen en tuinen.
Nestbouw
De fitis brengt meestal maar één broedsel per seizoen groot. Het vrouwtje bouwt een komvormig nest dat goed verborgen is tussen de begroeiing, vaak laag bij de grond. Ze legt een broedsel van 5-7 eieren en broedt deze alleen uit gedurende 12-14 dagen. De mannetjes blijven tijdens het broeden in de buurt om te foerageren en voedsel aan te dragen voor het vrouwtje.
Broedseizoen
De fitis is een trekvogel die vanaf april terugkeert naar zijn Europese broedgebieden vanuit de overwinteringsgebieden in de Sahel en verder zuidelijk in Afrika. De broedduur vanaf het leggen van het eerste ei tot de jongen uitvliegen is 12-16 dagen. De broedperiode loopt van mei tot juli. Fitissen zijn typische bosvogels die vooral voorkomen in heide-, bos- ,moeras- en agrarische gebieden. Na het uitvliegen van de jongen begint in augustus de najaarstrek weer.
Vogelrichtlijn en bescherming
De fitis is een beschermde inheemse vogelsoort in Europa, net als alle andere zangvogelsoorten die vallen onder de bescherming van de vogelrichtlijn. Deze Europese richtlijn verplicht de lidstaten om leefgebieden, nesten en broedplaatsen van bedreigde vogels te beschermen en maatregelen te nemen voor hun behoud.
Wet- en regelgeving in Nederland
De bescherming van de fitis wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet. Het is verboden om fitissen opzettelijk te vangen, doden of hun leefgebieden te verstoren. Het dood of levend verhandelen van fitissen is alleen toegestaan met een speciale vergunning waarin vergunningplicht is opgenomen. De overheid kan vergunningvrije gevallen aanwijzen bij handelingen die de voortplanting of overleving niet bedreigen, of maatregelen nemen om de populatie te beperken of herstellen.
Beschermingsmaatregelen
Alle broedende vogels, inclusief de fitis, vallen tijdens het broedseizoen onder de nestbescherming wetgeving. Hoewel er geen specifieke beschermde gebieden zijn aangewezen voor de fitis, draagt deze algemene regelgeving en het verbod om handel te bedrijven in de fitis bij aan de bescherming van deze vogelsoort. Door het nemen van dergelijke maatregelen kunnen de populaties van deze fraaie zangvogels in stand worden gehouden.
Verspreiding en aantal
| Broedparen | Overwinteraars | Doortrekkers |
| 130.000 – 220.000 (2018-2020) | Onbekend | 50.000 – 200.000 (2008-2012) |
De tabel toont schattingen van het aantal broedparen, overwinterende en doortrekkende fitissen in Nederland. Het is duidelijk dat de fitis een talrijke soort is, met grote aantallen die jaarlijks naar of door ons land trekken om te broeden, overwinteren of door te reizen naar andere gebieden.
Voedselvoorziening van de fitissen
Help fitissen aan voldoende voedsel door insecten- en rupsen bestrijdingsmiddelen te vermijden, vooral tijdens het broedseizoen. Een kruidentuin en bloemrijke border met wilde planten trekt veel insecten aan, die een belangrijk onderdeel vormen van het dieet van fitissen. Ze profiteren ook van aangrenzende vochtige gebieden en agrarisch landschap met akkerranden.
Landelijk gezien nemen de aantallen fitissen de laatste decennia weer toe na een eerdere daling. Dit wordt mogelijk veroorzaakt door minder grootschalige kaalkap, gevolgd door herplanting en het sparen van meer dood hout in bossen als voedselbron voor insecten, aldus Nico de Haan, vogelkenner en auteur.
| Gegevens | Waarden |
| Broedparen in Nederland | 130.000-220.000 (2018-2020) |
| Maximaal aantal overwinteraars | Onbekend |
| Trekvogels passerend | 50.000-200.000 (2008-2012) |
| IUCN-status | Niet bedreigd (2016) |
Met de juiste aanpassingen en wat geduld, kunt u deze zomergasten dus uitnodigen in uw eigen groene oase. Geniet van hun vrolijke zang tijdens de lentemaanden en help deze beschermde vogels aan een geschikt leefgebied.
Conclusie
De fitis is een beschermde inheemse vogelsoort en trekvogel die jaarlijks terugkeert naar haar zomerse broedgebieden in Nederland, waaronder duinen en heide. Door hun leefomgeving te beschermen, natuurvriendelijk te tuinieren en de juiste handige tips op te volgen, kun je deze vrolijke bosvogel helpen om stabiele populaties te behouden.
Vermijd het gebruik van insecticiden en bestrijdingsmiddelen om hun voedselvoorziening veilig te stellen. Elke bijdrage, hoe klein ook, kan een positieve impact hebben op de overleving van deze beschermde inheemse vogelsoort.
Door hun duinen en heide leefgebieden te beschermen en enkele handige tips toe te passen, kunnen we ervoor zorgen dat deze charmante zomergast blijft profiteren van een gunstige toekomst in onze Nederlandse natuur.
Wil je meer lezen over vogels in Nederland? Lees dan ook onze artikelen over:
- De Koolmees
- De Pimpelmees
- De Merel
- Het Roodborstje
- De Winterkoning
- De Huismus
- De Heggenmus
- De Koekoek
